In deze aflevering van Wat Werkt, bespreken Guido Louw (Directeur Financial Services) en Denise Dekker (Business Unit Manager) of het Nederlandse arbeidsongeschiktheidsstelsel op de schop moet. De podcast behandelt drie hoofdthema’s: waar het stelsel vandaan komt, wat de huidige uitdagingen zijn, en wat er nodig is voor de toekomst.

1. Achtergrond van het stelsel

Het huidige WIA-stelsel (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) is ontstaan als reactie op de massale arbeidsongeschiktheid in de jaren ’90. Toenmalig premier Lubbers zei: “Nederland is ziek,” wat leidde tot hervormingen. De focus verschoof van inkomensbescherming (WAO) naar activering (WIA), waarbij gekeken wordt naar wat mensen nog wél kunnen.

2. Huidige situatie en uitdagingen

Hoewel het stelsel veel goeds heeft gebracht, zoals meer betrokkenheid van werkgevers en stimulering van werkhervatting, zijn er nu grote knelpunten:

• Complexiteit en onduidelijkheid, met name over rechten en plichten binnen de WIA.
• Hardheden in de wet, zoals de 35%-grens voor uitkeringsrecht.
• Onvoldoende uitvoerbaarheid, vooral bij het UWV door personeelstekorten en lange wachttijden voor keuringen.

Korte termijn-oplossingen, er wordt gesproken over “pleisters” als de 60-plus-maatregel en praktijkkeuringen, maar deze lossen de kernproblemen niet op.

3. Toekomst van het stelsel

Volgens Denise en Guido moet vooral de uitvoerbaarheid centraal staan. Rapporten zoals het OCTAS-rapport benadrukken drie pijlers voor de toekomst:

• Uitlegbaarheid: minder gepercipieerde complexiteit.
• Uitvoerbaarheid: de praktijk moet het aankunnen.
• Betaalbaarheid: aanpassingen brengen kosten met zich mee.

Guido stelt dat de WIA in de basis niet complex is, maar dat schrijnende situaties vaak te maken hebben met de combinatie van regelingen en toeslagen buiten de WIA om.

Conclusie

Het stelsel hoeft niet volledig op de schop, maar wél fundamenteel verbeterd in de uitvoering. De focus moet verschuiven van symptoombestrijding naar structurele oplossingen, waarbij duidelijkheid, werkbaarheid en houdbaarheid vooropstaan.