Het tekort aan verzekeringsartsen heeft geleid tot enorme achterstanden bij onder andere de WIA-beoordelingen. Arbeidsongeschikte werknemers kregen daardoor na 104 weken ziekte geen uitkering. Dit leidde tot gerechtelijke procedures, ingrijpen van de minister en tijdelijke maatregelen van UWV. Wij zetten de huidige situatie voor u op een rij.
Na 104 weken ziekteverzuim vervalt de loondoorbetalingsverplichting voor de werkgever. Het UWV beoordeelt of, en in welke mate, iemand nog arbeid kan verrichten. Deze zogenaamde WIA-beoordeling is bepalend voor de toekenning van een WIA-uitkering. Bij de WIA-beoordeling is een verzekeringsarts betrokken. Er is echter een groot tekort aan deze verzekeringsartsen, waardoor er een achterstand is van ongeveer 17.000 beoordelingen. Om die achterstanden weg te werken én werknemers binnen de wettelijke termijn uitsluitsel te kunnen geven zijn er een aantal korte- en langetermijnmaatregelen genomen.
Tijdelijke maatregelingen
Voorschot WIA-uitkering
De intentie is dat UWV binnen 8 weken een WIA-beoordeling uitbrengt. Echter, vanwege de achterstanden bij UWV moeten werknemers vaak maanden wachten voordat zij een uitkering toegekend krijgen. Door de lange wachtlijsten zitten mensen onaanvaardbaar lang in onzekerheid over hun inkomen. Om een financiële hiaat te voorkomen hebben werknemers recht op een WIA-voorschot indien hun aanvraag niet tijdig behandeld kan worden.
Het verschil tussen dit voorschot en de -later- vastgestelde WIA-uitkering wordt uiteindelijk verrekend. Is het voorschot te hoog? Dan dient de werknemer deze terug te betalen en andersom geldt dat het te weinig ontvangen bedrag uitbetaald wordt.
Geen terugvordering WIA-voorschot van 2020 tot en met 2023
De terugvordering van deze voorschotten leidde in sommige gevallen tot financiële problemen De minister heeft om die reden een tijdelijke maatregel ingevoerd. De uitbetaalde voorschotten van 1 januari 2020 tot en met 31 december 2023 worden kwijtgescholden. Werknemers hoeven derhalve niets terug te betalen als een later toegekende WIA-uitkering lager uitvalt.
WGA-eigenrisicodragerschap en WIA-voorschot
Werkgevers die hebben gekozen voor het WGA-eigenrisicodragerschap krijgen de rekening van de WGA-uitkering. Maar hoe zit dat met de WIA-voorschotten?
Sinds 1 januari 2022 is er in de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) een bepaling opgenomen die het mogelijk maakt voorschotten bij eigenrisicodragers in rekening te brengen.
Van belang is derhalve de datum van het voorschot:
- Voorschotten tot 1 januari 2022 mogen daarom NIET verhaald worden op de WGA-eigenrisicodrager.
- Voorschotten na 1 januari 2022 mogen WEL verhaald worden op de WGA-eigenrisicodrager. Over deze toerekening wordt nog geprocedeerd bij de Centrale Raad van Beroep.
Regeling voor 60-plussers
Het UWV heeft nog een tijdelijke maatregel genomen om de bestaande achterstanden weg te werken: werknemers van 60 jaar en ouder die arbeidsongeschikt raken hoeven tijdelijk niet medisch beoordeeld te worden. Hun WIA-beoordeling wordt uitgevoerd door een arbeidsdeskundige. Een oordeel van een verzekeringsarts is niet meer noodzakelijk. Overigens kan de werknemer verzoeken om toch door een verzekeringsarts beoordeeld te worden.
In de praktijk zal de groep 60-plussers met name WGA 80-100% beoordeeld worden. Deze WGA-uitkering valt overigens niet onder het WGA-eigenrisicodragerschap van de betrokken werkgever. De aangepaste WIA-beoordeling voor 60-plussers wordt tot en met 31 december 2023 uitgevoerd. In de zomer van 2023 is de verwachting dat deze regeling ook nog in 2024 zal gelden.
Langetermijnoplossingen
Omdat een groot deel van de huidige populatie verzekeringsartsen de komende jaren met pensioen zal gaan en er aan de andere kant een stijgende vraag naar (her)beoordelingen zal ontstaan, mede door vergrijzing zijn er lange termijn maatregelen nodig.
Test met een nieuwe werkwijze
Een van de belangrijkste maatregelen om de wachtlijsten en achterstanden tegen te gaan, is de nieuwe manier van werken bij sociaal-medische beoordelingen. Verzekeringsartsen zijn samen met een multidisciplinair team, in een Sociaal Medisch Centrum (SMC), verantwoordelijk voor een afgebakende groep mensen. De betrokkenen gaven aan dat ze deze nieuwe werkwijze beter vinden dan bij de reguliere werkwijze. Momenteel werken landelijk 42 van de 130 teams op deze manier. Het is de bedoeling dat dit vanaf januari 2025 de nieuwe landelijke norm wordt.
Aanpassen Eerstejaars Ziektewet-beoordeling (EZWB)
ZW-uitkeringsgerechtigden worden na 1 jaar ziekteverzuim beoordeeld of ze voldoende arbeidsvermogen hebben om aan de slag te gaan. Constateert een verzekeringsarts dat de uitkeringsgerechtigde in staat is 65% van het loon dat een gezonde persoon met een vergelijkbare opleiding of ervaring kan verdienen, dan vervalt de uitkering.
Het plan is om de EZWB niet meer verplicht te stellen na één jaar. Deze zal dan alleen uitgevoerd worden als er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat iemand in staat is voldoende inkomen te werven.
Onderzoek toekomstbestendigheid
De Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) onderzoekt de mogelijkheden van een toekomstbestendig stelsel rondom ziekte en arbeidsongeschiktheid. Verwachting is dat begin 2024 een advies wordt uitgebracht.
