Robert, kun je jezelf kort voorstellen?
“Ik ben Robert van Berkel en ik ben nu een klein jaar werkzaam bij Thebe. Thebe is een verpleging-, verzorging- en thuiszorginstelling. Hiervoor heb ik lang in de gehandicaptenzorg gewerkt: binnen de arbodienstverlening, dat is waar ik Robidus van ken, en binnen bedrijfsopleidingen. Datzelfde doe ik nu bij Thebe, maar op een iets andere manier.”
Thebe Leert!, wat is het? En waarom maak jij je hier hard voor?
“Het initiële verzoek aan mij toen ik bij Thebe kwam was: ‘we willen een academie of leerhuis’. In de eerste weken dat ik bij Thebe werkte, kwam ik erachter dat we niet naar een fysiek gebouw of instituut toe moeten, maar dat het juist van iedereen moet zijn; we willen een lerende organisatie zijn. Toen viel zo ineens uit de hemel het woordje ‘leert’ en toen dacht ik: Thebe Leert!. Het is een actieve vorm, een werkwoord. Daarmee maak je direct duidelijk dat het geen ondersteunende dienst is, maar iets van alle medewerkers: van service tot verpleegkundige en de raad van bestuur. Dat is Thebe Leert!: van en met elkaar leren, voor en door elkaar.”
Hoe is Thebe Leert! tot stand gekomen? Was er sprake van een bepaalde noodzaak om een academie mogelijk te maken?
“De afgelopen jaren is binnen de zorg en thuiszorg veel gebeurd met betrekking tot de kwaliteit. In het nieuws was te horen dat de ouderen van ons land aandacht tekort komen. Tegelijkertijd zijn er verschillende bezuinigingen geweest, waardoor zorgorganisaties genoodzaakt waren om voorzieningen te sluiten en personeel te ontslaan. De afgelopen jaren hebben we denk ik gemerkt dat we iets zijn verloren binnen de zorg. Daarna is de branche weer wat gerevitaliseerd. Hugo Borst heeft onder andere iets in beweging gezet met zijn pamfletten. Hierdoor kwam weer meer focus op het goed zorgen voor onze ouderen en eigenlijk voor onszelf. Deze mensen zijn namelijk ons voorland, nu bouwen we eigenlijk ook aan de situatie voor onszelf. De doelgroep is meer in beeld gekomen en Thebe was klaar om de volgende stap te zetten. We hebben extra geïnvesteerd in mensen en ontwikkeling. Meer aandacht voor het ondersteunen van de mens, meer aandacht voor vitaliteit, werving en selectie. En dat deden en doen we nog steeds, vanuit ons doel. Het doel is de mens achter de cliënt zien, menslievende zorg.”
“Daaruit voortvloeiend vonden we dat we dat ook voor onze medewerkers moesten doen, zij zijn ons sociaal kapitaal. Daar moeten we meer in investeren. Om ze te binden, te boeien en te behouden voor de zorg. Is het niet voor ons, dan is het in ieder geval voor de zorg in de regio. Toen was het aan mij de opdracht om te bekijken of we Thebe meer in de leerstand konden krijgen, los van 600 studenten waar we een leer-werkplek voor zijn – hebben we natuurlijk nog 3600 mensen die hun diploma al hebben gehaald en daar willen we ook iets voor bieden. Dat kan zorginhoudelijk zijn: meer kennis en expertise over doelgroepen, maar het kan ook gaan over mentale weerbaarheid: je leren begrenzen. Ik wilde graag de etalage gevuld hebben met een gevarieerd aanbod, zodat mensen meer te kiezen hebben.”
“Daartussen zit eigenlijk het compliance-stuk. Het is belangrijk dat we kwaliteit blijven leveren. Als iemand bij jou of bij je ouders thuis komt, wil je dat die persoon bevoegd en bekwaam is om op de juiste manier zorg te beoefenen. Met Thebe Leert! leveren we de extra effort om de mens en de professional te laten groeien in de breedste zin van het woord.”
Mensen in de zorg zijn vakbekwaam, ze hebben lang gestudeerd en zijn experts op hun eigen gebied. Opeens moeten ze ook andere eigenschappen gaan trainen. Hoe valt dat?
“Je zegt het eigenlijk al goed. Het moeten zit meer op het verpleegtechnische gebied. We kijken heel goed naar de professionele autonomie. Hoe zorgen we ervoor dat mensen zelf de regie houden? We zijn een zelforganiserende en -sturende organisatie, dus je wilt dat verzorgenden zelf keuzes kunnen maken. Natuurlijk willen we met elkaar wel een aantal zaken vaststellen die we een verplichting vinden. Mensen moeten de juiste opleidingen hebben gedaan om hun werk te kunnen doen. Het andere stuk moet geen moeten zijn, maar is juist iets wat vanuit intrinsieke motivatie plaatsvindt.
Wat is ervoor nodig om mensen te verleiden om zich verder te verdiepen in onderwerpen?
“Soms zit dat in persoonlijke effectiviteit en persoonlijke groei, en soms juist in de professionele groei. Ik zeg weleens ‘als een hamer je gereedschap is, zie je alleen maar spijkers’. Wat ik wil is dat mensen meer gaan zien dan alleen die spijkers. Mensen moeten de mens zien, de familie van de mens en daar heb je wel de juiste tools voor nodig.”
Digitalisering is een groot topic binnen de zorg op dit moment, dat kan voor jullie niet anders zijn. Hoe gaan jullie daarmee om en hoe helpen jullie de medewerkers daarbij?
“Dat is een hot topic. Vanuit ‘digivaardig in de zorg’ zijn er landelijke campagnes en landelijke onderzoeken geweest, waaruit blijkt dat 20% van de medewerkers binnen de verpleging-, verzorging- en thuiszorginstellingen digitale starters zijn. Als je dat vertaalt naar Thebe, zijn dat al ruim 800 medewerkers. We bekijken hoe we deze mensen kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door digicoaches in het leven te roepen. Ook ben ik meteen gestart met een samenwerking tussen afdeling Mens en Ontwikkeling, waar Thebe Leert! onder hangt, en Informatie en Zorgtechnologie. Dit is binnen de zorg niet vanzelfsprekend, iedereen heeft toch zijn eigen expertise. Ook zoeken we een samenwerking met onderwijs. Wij werken bijvoorbeeld met de opleiding Mens en Techniek van de Avans Hogeschool, twee keer per jaar komt er voor 20 weken een zestal studenten bij ons binnen. Zij doen onderzoek en interviewen bijvoorbeeld onze mensen. Het zijn jonge mensen met nieuwe en frisse ideeën. Zo breng je toekomst in de organisatie en creëer je een vorm van duurzaamheid.”
Hoe is dat, van die opgeschoten jongeren in het pand?
“We hebben een ander thema waar onder andere opgeschoten jongeren in mee werken: ‘Gezond 100 worden’. Dit doen we in Breda, in samenwerking met de wethouder, de gemeente, en aantal zorgaanbieders en hogescholen; zowel vmbo, mbo als hbo. We kijken naar wat mensen nodig hebben om langer gezond, veilig en gelukkig thuis te kunnen blijven wonen. Ik houd me daarin bezig met de vraag hoe je dit doet en hoe je digitaal met elkaar in verbinding blijft. Dan hoor ik graag van jongeren van 14 of zij nog met hun opa en oma whatsappen. Dit soort informatie is heel nuttig om in je zorgorganisatie in te zetten.”
Is dit een belangrijke impuls in de organisatie en in de dingen die je als organisatie leert?
“Voor Thebe is digitalisering ontzettend belangrijk. We hebben te maken met een dubbele vergrijzing. Het aantal mensen met dementie gaat verdubbelen, rond 2040 hebben we dubbel zoveel ouderen met dezelfde hoeveelheid zorgpersoneel als wat we nu hebben. Dan kun je niet op dezelfde manier blijven werken. Waar we sterk op inzetten is innovatie, op hulpmiddelen zoals medicijndispensers, robotisering, domotica, sensoren, volgsystemen; allemaal ontwikkeld om mensen fijner en langer thuis te laten verblijven als het mogelijk is. Hierdoor blijft de druk op de zorg en zorgmedewerkers hopelijk haalbaar.”
Hoe valt dat in de organisatie, de voorzichtige stappen binnen de digitalisering?
“Ik zie regionaal dat digitalisering een belangrijke actielijn is in de zorg en in ziekenhuizen. Je ziet dat we samen allerlei zaken oppakken. Waar zorgorganisaties vroeger concurrenten van elkaar waren, zien we nu dat ze elkaar opzoeken. We zitten samen in een innovatiecentrum met collega’s van verpleeghuizen, woon- en thuiszorginstelling. Samen ga je kijken naar generaties en digitale verbinding. Dat is een coproductie wat mogelijk ook nieuwe innovaties vormgeeft. Onderzoeken pakken we op met meerdere partijen.
De mensen op de werkvloer zijn redelijk organisch in de digitale wereld gestapt, maar ze vinden het ook nog wel fijn om er een papiertje naast te hebben. Wat dat betreft zitten we nog in een tussenfase.”
Jullie hebben studenten over de vloer en brengen partijen bij elkaar om dit maatschappelijke probleem aan te pakken. Wat zijn de belangrijkste struikelblokken?
“Acceptatie. Het vraagt iets van cultuur en gedrag. Een medicijndispenser ontwikkelen is mooi, maar de cliënt moet het accepteren om dingen anders te gaan doen. Bij medewerkers zien we dat ook. Zij zijn gewend om face to face met mensen te communiceren, en nu moeten ze ineens met ze gaan beeldbellen. Door corona wordt de perfecte storm gecreëerd voor digitalisering, omdat je wel moet. Dit is het moment waarop een hele hoop mogelijk is gebleken. Je ziet dat het acceptatieniveau binnen teams in de zorg wat betreft online vergaderen enorm is toegenomen.
Maken ze er dan nu het beste van, of blijft dit? Is dit het nieuwe normaal?
“Ik durf er niet mijn hand voor in het vuur te steken dat we niet een klein stukje terug zakken als er een vaccin is. Ik denk dat er wel een aantal dingen zijn die we digitaal kunnen blijven doen. Voor nieuwe medewerkers bij Thebe Leert! doen we een DISC-analyse. Hiervoor organiseerden we eerst fysieke bijeenkomsten, waarin we uitlegden hoe het werkt en vervolgens vullen mensen via een tool de analyse in. We zijn er nu achter dat dit prima online kan. Maar, we zijn sociale wezens en de behoefte om elkaar op te zoeken, te zien, elkaar in de ogen te kijken is groot. Ik denk dat deze wereld niet achter hun computerscherm, thuis, drie hoog achter blijft zitten.”
Kun je iets vertellen over het afgelopen jaar, wat zijn een aantal hoogtepunten geweest voor Thebe Leert!?
“Persoonlijk vind ik het een hoogtepunt dat we met verschillende losstaande bewegingen en kleine initiatieven verspreid door Brabant, elkaar steeds meer zijn gaan opzoeken. Mensen zeggen nu zelf ‘moeten wij niet eens samen kijken of we een product voor de hele organisatie kunnen maken?’ in plaats van zes losse ideeën die weer verdampen. De beweging Thebe Leert! begint echt zijn vruchten af te werpen. Het draagvlak binnen de organisatie, vind ik ook heel fijn. In vergaderingen of begrotingsbesprekingen kan ik nu zeggen ‘moeten we niet meer middelen inzetten voor het leren?’. Gesprekken over een persoonlijk leer-budget gaan nu gemakkelijker, dat was een jaar geleden nog niet mogelijk. Er is iets gebeurd in het denken. Het zit nog niet in het DNA, dat duurt nog even.”
Wat is daar nog voor nodig?
“Doorgaan! Mensen moeten successen met elkaar gaan vieren en voelen dat Thebe Leert! daadwerkelijk iets brengt. Ik betrek ook graag de cliënt bij bewegingen zoals digitalisering en innovatiecentra. Zo breng je de ervaringsdeskundige en de professional samen. Ik denk niet dat je tot gedeelde waarde kunt komen als je alles los van elkaar bedenkt.”
Hoe reageert een cliënt erop als hij of zij mee mag denken over de manier waarop jullie zorg vormgeven?
“Ik heb cliënten gesproken die bijvoorbeeld in een rolstoel zaten, en voorzitter zijn van de cliëntenraad. Daar heb je prachtige gesprekken mee, als je wilt weten waar het echt om gaat. Ik heb een aantal keren meegelopen op locaties. Voor mij is het heel belangrijk dat je de mensen blijft zien waar je het voor doet. Het is geen bed, luier of katheter, maar een persoon. Er is nog werk te doen, maar zolang je mensen ondersteunt en echt de mens ziet, maakt dat het werk veel mooier.”
Is dit gemeengoed in de zorg, om cliënten actief te betrekken?
“Nee, niet altijd. Ik heb mezelf er regelmatig op betrapt in andere functies, dat ik het belang van een ervaringsdeskundige op de council wel vertelde maar vervolgens had ik het verhaal zelf niet geïnternaliseerd. Het was voor mij nog niet normaal dat je het samen doet. Dit is nog wel echt een uitdaging.”
“Ik heb weleens meegemaakt dat we met heel kritische cliënten in de gehandicaptenzorg hebben gezeten. Dan krijg je wel het schaamrood op de kaken als je een heel mooi verhaal aan het vertellen bent over dingen met elkaar doen, en zij je vervolgens een spiegel voorhouden: ‘dingen zijn twee jaar geleden beloofd en nog niet waargemaakt’. Je moet beloftes met elkaar waar kunnen maken. Het moet geen window dressing zijn. We beginnen klein, per discipline, om bij brainstormsessies altijd te zorgen dat we een mantelzorger en cliënt betrekken. Ik geloof wel in die kracht.”
Denk je dat dit iets is wat in heel Nederland vorm zou moeten krijgen? Moet iedereen aan Thebe Leert!?
“Ik heb weleens gedacht aan opschalen. Maar je wilt niet alleen iets moois maken voor de bühne, het moet waarde hebben. Als je tot gedeelde waarden wilt komen, moet je het met elkaar doen. Anders zijn ze niet gedeeld. Als de waarden niet gedeeld zijn, dan mis je het fundament waarop je door kunt bouwen. Het is heel ingewikkeld en daar horen oneliners bij als: ‘alleen ga je sneller, samen kom je verder’, maar het is wel waar.
Je doet dit niet alleen. Wat motiveert jouw team om dit te doen? En om iedere dag hun bed uit te komen?
“De mensen die hieraan meewerken, werken continu aan verbetering. Hun motivatie: mensen daadwerkelijk helpen. Praktijken zien dat mensen hun diploma halen en nog jaren bij Thebe blijven werken. Je bent zelfvoorzienend als je investeert in de student. Opleidingsdeskundigen ontwikkelen lesdagen, trainingen en workshops en je ziet dat mensen daarna hun werk beter kunnen doen. Ik denk dat de hogere zingeving zit in het feit dat je het voor de cliëntengroep doet. Dat geldt voor mij, maar voor anderen ook. De mensen die bij ons werken, hebben echt hart voor de zaak en hart voor de zorg. Dat is een voordeel, maar ook een nadeel; ze zijn minder zakelijk. Het zijn lieve mensen. Dat mag ook in de branche waarin we zitten. Het is geen coca cola, het is zorg. Het gaat niet over blikjes, maar over mensen.”
Wanneer gooi jij de handdoek in de ring? Wanneer is het klaar?
“De handdoek in de ring gooien doe ik niet. Ik denk dat we een verschuiving gaan krijgen. Het is nooit klaar. Sommigen zeggen levenslang leren’, maar ik vind dat negatief klinken. ‘Een leven lang leren’ of ‘lang leve het leren’ klinkt al beter.
Als je als bedrijf denkt dat je klaar bent, ben je al gedoemd te mislukken. Je doet het niet meer om de concurrentie een stap voor te zijn. Je mag wel onderscheidend zijn als werkgever. Als je kiest voor Thebe, weet je dat je dat je je mag ontwikkelen en veel regie krijgt. Niet meer leren, niet meer ontwikkelen of geen aandacht meer hebben voor de student of zij-instromer, dat is voor ons geen optie. Voor zij-instromers hebben we een aparte opleiding, in samenwerking met een externe partner. Daar blijven we in investeren. Het kan niet anders in deze arbeidsmarkt.”
Wanneer ben je tevreden?
“Ik ben tevreden als we onze medewerkers ruimte hebben gegeven om zelf keuzes te kunnen maken. Dus om te kunnen bepalen wat zij nodig hebben om hun rugzak te vullen. Ik ben tevreden als leren als werk wordt gezien, en werken als leren. Dat is echt belangrijk. Dat we het als bedrijven normaal vinden dat we moeite doen. Als we zo ver zijn dat we kunnen zeggen dat iedereen werkbegeleider is voor de studenten en iedereen binnen Thebe ook trainer is. Ik doe graag aan kennis extractie; we hebben 4000 medewerkers die enorm veel kennis hebben, dat moet eruit. Als we dat in het DNA van de organisatie krijgen, kan ik met pensioen.”
Wat wens je voor Nederland de komende 5 tot 10 jaar? Zijn er dingen waar je van droomt? Zorgbreed of bijvoorbeeld voor de vergrijzingsproblematiek en alles wat dit met zich meebrengt?
“Voor de zorg wens ik dat er meer mannen komen werken. Er is nog geen 10% man, dat is echt zonde. Het is een mooi beroep en er is heel veel te doen. Voor het onderwijs zijn we heel hard aan het werk om leerwegonafhankelijk en modulair op te leiden en op afstand op te leiden. Tegelijkertijd blijven we goed kijken naar wie deze nieuwe generatie is en hoe zij kennis tot zich nemen. De zorg is één van de belangrijkste bedrijfstakken van Nederland en helaas wordt het alleen maar gezien als er iets mis is of als het spannend wordt. Ik wens dat we respect hebben voor de zorg, de politie maar ook voor de timmerman. Het maakt mij niet uit, iedereen heeft zijn vak en talent. Ik geloof in evenwaardigheid. Het is een grote vraag die je stelt, ik hoop als land dat we elkaar als evenwaardig zien.”
Qua generaties op de werkvloer doen jullie het goed. Jullie doen veel voor verschillende generaties, voor zij-instromers en voor mensen die al jaren op hun plek zitten. Maar ook voor de studenten, om te zorgen dat zij professionals worden waar Nederland op kan bouwen. Wat kun je anderen aanraden die een lerende organisatie willen zijn en deze cultuur willen adopteren?
“Investeren in vertrouwen. Kom te voet en ga te paard. Een organisatie die zegt ‘ik wil leren’ of ‘ik wil een lerende organisatie zijn’, moet het zichtbaar en voelbaar maken. Je kunt niet zeggen dat je leren faciliteert en als iemand met een vraag komt zeggen dat je het geld niet hebt. Tegelijkertijd gaat het niet alleen om geld; anders kijken en doen kost niet altijd meer poen. De verandering die je door wilt maken komt ook door dialoog. Van elkaar kun je al heel veel leren. Ik denk niet dat we altijd in termen van geld moeten denken. We moeten denken in het rendement; wat levert het je op?”
Je geeft aan dat geld niet altijd heel belangrijk is. Maar stel je zou morgen een zak geld krijgen, wat zou je ermee doen?
“Binnen de zorg is veel sprake van subsidie-gedrevenheid, maar het moet denk ik juist om de inhoud gaan. Het gaat vaak om incidentele middelen. Dat vind ik het probleem van Nederland. Wij pompen veel incidentele middelen in het systeem. Dan is iedereen enthousiast, vervolgens drogen de middelen op en moeten we mensen naar huis sturen. Het incorporeren in bestaande systemen, gedragsveranderingen en rolveranderingen, daar zie ik veel meer in. Ik zou veel meer investeren in de basis, deze op orde brengen en continue verbeteren. Geld is fijn, natuurlijk hebben we een probleem als we geen geld hebben voor de zorg. Natuurlijk hebben we middelen nodig, ik ben ook dankbaar voor bijvoorbeeld stage subsidies. Maar de losse initiatieven om her en der wat extra dingen te kunnen doen, daar ben ik persoonlijk wat minder fan van.”
Is er iets wat je nog kwijt wilt?
“We zijn natuurlijk niet heel diep ingegaan op de patatgeneratie, op de verloren generatie, de protestgeneratie. We hebben nu vier generaties die aan drie generaties zorg leveren. Eén van die drie generaties zal niet lang meer onder ons zijn. Van de vier die nu zorg leveren, zal er één naar de zorgbehoevende groep schuiven. We zullen altijd met meerdere generaties samen moeten werken. We zullen elkaar altijd moeten blijven vinden. In het maken van die verbinding zit ook een digitale uitdaging. Wat is een platform waarop we dezelfde taal spreken en we met elkaar helder hebben wat we van elkaar verwachten? Hoe helpen we elkaar? Het lijkt me mooi als we met deze generaties een soort platform of manier vinden om elkaar te zien.”
De aanpak van Thebe Leert! doorvoeren in uw organisatie?
Neem contact op met Robidus of kijk eens op de website van Thebe.
